10 марта 2016 г.

“Мая задача, маё шчасьце, мой гонар – сьпяваць славу майму роднаму народу”

з кнігі ''Легенды Ванкувера''
Паўлін Джонсан нарадзілася ў 1861 годзе ў Чыфсвудзе, у сваім радавым доме ў Рэзервацыі Шасці Індзейскіх Народаў блізу Брантфарда, што ў Антарыё, Канада. Ейны бацька быў вядомым Правадыром народу Магаўк, чыё радавое індзейскае імя Тэкеянўакей узыходзіць да заснавання Канфедэрацыі Іракезаў у 15 ст., яшчэ да таго часу, як еўрапейцы адкрылі Амерыку.
        Паўліна ганарылася сваімі продкамі, заўсёды падпісваючыся “Э. Паўлін Джонсан-Тэкеянўакей”.
        Гэтак жа яна ганарылася і сваёй маці, Эмілі Гоўэлс, якая была сваячкай англіканскага місіянера ды стрыечнай сястрой вядомага амерыканскага пісьменніка Ўільяма Гоўэлса. Паўліна захаплялася смеласцю сваёй маці выйсці замуж за магаўка ды выхоўваць сваіх дзяцей у “індзейскім духу ды патрыятызме”, – паводле Паўлініных словаў.
        Свае вершы ды апавяданні яна пачала друкаваць ды чытаць на публіцы ў 1886 г. і ў наступныя дваццаць гадоў, выступаючы ў Канадзе, пасля ў Злучаных Штатах ды Англіі, зрабілася самай славутай канадскай пісьменніцай. У эпоху, папярэднюю радыё ды тэлебачанню, у залаты век публічных літаратурных выкананняў яна была сапраўднай зоркай.    -

У 1909 г., адышоўшы ад сцэны, яна пераехала ў Ванкувер, дзе аднавіла сяброўства са сваім “цілікам-скукам” (вялікім сябрам) Джозэфам Капілана, правадыром племені Сквамішаў, што жылі на Ціхаакіянскім Узбярэжжы. Падчас доўгіх гасцяванняў ды вандровак на каноэ ён апавядаў ёй паданні свайго народа, якія яна літаратурна аформіла ў знакамітыя “Легенды Ванкувера”.
        Натхнёныя сумоўем паміж паэткай з племені магаўк ды апавядальнікам-сквамішам, пададзеныя аўтаркай спачатку як вынік сяброўства, “Легенды Ванкувера” зрабіліся класікай, сапраўднай перлінай канадскай індзейскай і дзіцячай літаратуры. 

"Легенды Ванкувера"
----------------------------------------------------------------
            10 сакавіка 1861 году ў Рэзервацыі Шасьці Народаў, у мястэчку Чыфсвуд, што непадалёк ад Брэндфарда (Антарыё, Канада), у Правадыра індзейскага племені Магаўк і кіраўніка Рэзервацыі Джорджа Джонсана-Тэкеянўакея і ягонай ангельскай жонцы Эмілі нарадзілася чацьвёртае дзіця – дзяўчынка Эмілі Паўлін, якой наканавана было зрабіцца адной з найбольш выбітных постацяў Канады на мяжы 19-га і 20-га стагоддзяў. Складальніца цудоўных вершаў ды легендаў, яна сама, ейнае жыцьцё сталіся легендай яднанай Канады.
Дом у Чыфсвудзе, дзе нарадзілася Паўлін
Ейны бацька Джордж Генры Марцін Джонсан, па-іракезку Аванансісхон, быў вядомым Правадыром народа Магаўк, чыё славутае індзейскае радавое імя Тэкеянўакей узыходзіць да заснавання Канфедэрацыі Іракезаў яшчэ за 500 гадоў да таго часу, як эўрапейцы адкрылі Амерыку. Ангельскае прозвішча – Джонсан – перайшло ягонаму роду ў 18 ст. пры хрышчэньні ягонага дзеда ад ягонага хроснага бацькі Сэра Ўільяма Джонсана, вядомага брытанскага генерал-інтэнданта племені Магаўк. Дасканала валодаючы ўсімі іракезкімі гаворкамі, а таксама ангельскай, французкай ды нямецкай мовамі, бацька Паўліны атрымаў пасаду дзяржаўнага перакладчыка пры Іракезкай Рэзервацыі. Адылі, высокага тытулу сваім нашчадкам ён перадаць ня змог з тае прычыны, што ажаніўся з белай жанчынай. Гэткімі тады былі індзейскія законы.
         Паўлін ганарылася сваімі карэннымі продкамі, заўсёды падпісваючыся “Э. Паўлін Джонсан-Тэкеянўакей”.
Джордж Г. М. Джонсан
Гэткім жа чынам яна ганарылася і сваёй маці, Эмілі Сюзаннай Гоўэлс, якая была сваячкай англіканскага місіянера ды стрыечнай сястрой вядомага амерыканскага пісьменніка Ўільяма Гоўэлса. Паўлін захаплялася смеласьцю сваёй маці выйсці замуж за магаўка ды выхоўваць сваіх дзяцей у “індзейскім духу ды патрыятызме”, – паводле Паўлініных словаў.

Апошняе дзіця ў сям’і, даволі хваравітая, Паўлін не наведвала школу. Найбольш яна бавілася сама, засвоіўшы веславаньне на індзейскім канý*; прыхапіўшы з сабой кнігу, гуляла па рацэ Гранд-Рывер, што працякала ля іхнага дома. Пазней, зрабіўшыся спрактыкаванай веславальніцай, яна правандруе ў лодцы шмат міляў па рэках Канады. Уражаньні з гэтых вандровак стануцца амаль што асноўнай канвой ейных вершаў. Кану зробіцца верным спадарожнікам ейнага натхненьня ды самотнасьці. Кану з удзячнасьцю не раз узгадаецца ў “Легендах Ванкувера”. Кану будзе прысвечаны верш “Песьня, што сьпявае маё вясло”, які ўважаецца за праграмны верш ейнай творчасьці ды ўваходзіць у школьную праграму ў Канадзе:
Вецер заходні, надзей не змані,
Дыхні з гор высокіх, са стэпаў дыхні!
Злайдачыў мой ветразь, веславальніца сьпіць;
О! вецер заходні, хто нас натхніць?
Дуй, дуй!
Гэтак прагнем даўно,
А ты адмаўляеш нам ў ласцы сваёй.
Загушкаўся недзе на арэлях між гор,
Адвёўшы свой позірк ад нашых азёр…**
Летуценьніца, яна пачала складаць вершы яшчэ раней, чым навучылася хадзіць ды веславаць.
Адукацыю яна атрымала ўдома ад сваёй маці. А яшчэ – самастойна з хатняе бібліятэкі. Тут яна пазнаёмілася з творамі Байрана, Шэкспіра, В. Скота, Дж. Мілтана. Але асабліва яна захаплялася казаньнямі аб карэнных народах Канады, такімі як паэма “Песня пра Гаявату” Лангфелава, ці “Вакуста” Джона Рычардсана. “Да таго як мне споўнілася 12 гадоў, – казала неяк Паўліна, – я ўжо прачытала кожны радок, напісаны Скотам, Лангфелавым, шмат – Байранам, Шэкспірам ды Эмерсанам”. Калі ёй было чатырнаццаць, яна нейкі час наведвала сярэднюю школу ў Брэндфардзе са сваім братам Элінам і была атэставана там ў 1877 г.
             Хаця бацькі Паўліны былі заклапочаны тым, што іхны зьмяшаны шлюб не будзе ўспрыняты грамадскасьцю, насамрэч яны былі прызнаныя за перадавую канадыйскую сям’ю. Джонсаны заўсёды трымаліся шляхетнага ладу жыцця, і іхны дом у Чыфсвудзе, які наведвалі знакамітыя канадыйскія навукоўцы, мастакі, літаратары і нават Генерал-губернатар Канады, быў шырока вядомым.
             Эмілі ды Джордж выхоўвалі сваіх чатырох дзяцей у пашане да сваёй спадчыны, як магаўкскай, так і ангельскай, намагаліся даць як мага больш ведаў пра культуры абодвух народаў. Трэба сказаць, што тут вялікі ўнёсак зрабіў дзед Джон Смок Джонсан-Тэкеянўакей. Таксама Правадыр, герой індзейскіх войнаў, ветэран вайны 1812 г. паміж Злучанымі Штатамі ды
Джон С. Джонсан, дзед Паўлін, справа
Канадай, ён расказваў дзецям шмат ваенных гісторыяў ды легендаў на мове магаўк. Ён стаўся невычэрпнай крыніцай паданьняў ды легенд для маленькае ўнучцы, якая пазьней уславіла ягоны народ на старонках сваіх кніг. Паўлін Джонсан казала, што талент красамоўства яна атрымала ў спадчыну ад свайго дзеда.
У 1884 г., неўзабаве па сьмерці бацькі, сям’я перабралася ў Брэндфард, перадаўшы свой чыфсвудзкі дом у арэнду, каб мець нейкі прыбытак для жыцьця.
На працягу 1880-х гадоў Паўлін пісала вершы, грала ў гарадскім аматарскім тэатры, займалася веславаньнем на кану, з захапленнем даследуючы бясконцыя антарыйскія водныя навакольлі.
У 1880-я гады Паўлін Джонсан заявіла аб сабе як аб адметнай канадыйскай пісьменьніцы, публікуючы свае творы ў вядомых часопісах “Globe”, “The Week”, “Saturday Night”. Джонсан была адной з тых канадыйскіх пісьменьнікаў, што закладалі пачатак адметнай нацыянальнай літаратуры.
У 1982 г. Джонсан зачытала свой верш “Плач індзейскай жокі” (A Cry from an Indian Wife) на Вечарыне канадыйскіх аўтараў у Моладзевым клубе ў Таронта. Твор быў заснаваны на падзеях бітвы на Кат-Найф-Крыку падчас Рыльскага паўстання (Riel Rebellion). Выкананне мела такі вялікі поспех, што паклала пачатак ейнай 17-гадовай сцэнічнай кар’еры. Захопленая публіка ўспрыняла яе як даволі маладую (хаця ёй быў тады ўжо 31 год), прыгожую, экзатычную індзейскую прынцэсу-паэтку.
Пасля першага выступу Паўлін вырашыла падкрэсліць свой індзейскі вобраз, апранаючыся для выступаў у жаночы індзейскі строй, зроблены сваімі рукамі.
Вось я – Аджысту. Гэта – я.
Жонка я таго, чыё імя
Праменіць праўдай ды жыцьцём.
Адвагай тою, за якую
Ўважае племя ўсё яго правадыром.
Аджысту я, яму я – зоркай белай.
А ён – зямля. І возера. І неба.
І для мяне ён – сэрца і душа.
Індзейца жонка я.***
Галоўнай тэмай ейных выступаў зробіцца “індзейская тэма” – у сваіх эмацыйных, узнёслых вершах яна будзе бараніць свой народ, даносіць індзейскі погляд на падзеі мінулага й сучаснага, захапленьне рамантыкай індзейскага побыту.
Поўную літаратурную спадчыну Паўліны Джонсан цяжка вызначыць, бо значная ейная частка была апублікаваная ў розных перыядычных выданнях. Даследчыкі да гэтага часу расшукваюць ейныя публікацыі.
Першы зборнік паэзіі “Белы вампам” (The White Wampum) быў надрукаваны ў Лондане (Антарыё) у 1895 г. Наступны – “Народжаная канадыйкай” (Canadian Born) – у 1903 г. Зьмест гэтых двух зборнікаў разам з іншымі вершамі – усё ўвайшло ў кнігу “Крэмень і пяро” (Flint and Feather), што выйшла ў 1912. Пасля выданьня ў 1917 г. зборнік “Крэмень і пяро” памылкова быў пазначаны “поўным зборнікам вершаў Паўліны Джонсан”.
Кнігі “Шаганапі” (Shagganappi) 1913 году і “Швачка макасінаў” (The Moccasin Maker) 1913 году, пасьмяротныя выданьні, з’яўляюцца зборнікамі апавяданьняў, публікаваных раней у розных часопісах. Гэта кароткія творы, напісаныя Паўлінай у розных жанрах – павучальныя, сентыментальныя, біяграфічныя.
Але Паўлін Джонсан вартая пашаны ня толькі за сваю паэзію. Ейнае жыццё, кар’ера ды вандроўкі сьведчаць пра тое, што яна была жанчынай, якая насьмелілася рабіць тое, што ў тыя часы жанчыне не дазволена было рабіць, і была жанчынай, якая ганарылася сваім паходжаньнем. У той час, калі яна жыла, яна была, паводле магаўкскага пісьменьніка Бэта Бранта, рэвалюцыянеркай – жанчынай, што кінула выклік забабонам тагачаснага грамадзтва.
Ва ўзросьце 31 году, калі паводле разуменьня тагачаснае грамады яна мусіла выйсці замуж ды наражаць дзяцей, яна пачала вандраваць па краіне. Яна чытала вершы, выконвала камедыйныя маналогі ды сцэнкі паўсюль, ад Галіфакса да Ванкувера. Яна была першай сярод індзейскіх
паэтаў, апублікаваных у Канадзе. Больш за тое, яна была амаль адзінай жанчынай, якая здолела зарабляць пісьменствам ды выступамі дастаткова для самастойнага жыцця. Пры гэтым Паўлін адмыслова ганарылася свам індзейскім паходжаньнем. “Тым, хто думае, – казала Паўлін, – што робіць мне камплімент, гаворачы, што я падобная да белай жанчыны, я адкажу – я – індзеянка. І сьпяваць славу майму роднаму народу – гэта мая мэта, маё шчасце, мой гонар. Сваё пяро й сваё жыцьцё я прысьвяціла памяці майго народа. Забудзьце, што мяне звалі Паўлін Джонсан, але заўсёды памятайце пра Тэкеянўакей – жанчыну з племені Магаўк, што сьціпла спадзявалася быць пясьняркай паданьняў свайго народа, бардам найшляхетнейшых з людзей, якіх ведаў сьвет, сумным гісторыкам сваіх гераічных супляменьнікаў”.
Ёсць, аднак, сьведчаньні, што сваё зьмяшанае паходжаньне ёй давялося перажыць даволі адчувальна. Магчыма, менавіта праз яго не ўдалося асабістае жыцьцё Паўлін. Яна была заручаная, але шлюбу так і не адбылося. І хаця ніхто адкрыта не гаварыў пра прычыну адмовы ейнага жаніха, але лічыцца й да сёньня, што доля індзейскае крыві, ды яшчэ “нізкая” прафесія жанчыны-выступоўцы, амаль “акторкі” – вось што пацягнула за сабой разлад. Глухія водгукі на нязбытнае каханьне раскіданыя па вершах Паўліны, надаючы ім гаркотнае адценьне; а наўпрост тэма несумяшчальнасьці сапраўднага пачуцьця ды расавых забабонаў адлюстраваная ў апавяданнях “Як яно было напачатку” ды “Развагі чырванаскурае дзяўчыны”.
На працягу дваццаці гадоў Паўлін Джонсан была самай знакамітай пісьменьніцай у Канадзе. У эпоху, папярэднюю радыё ды тэлебачанню, у залаты век публічных літаратурных выкананьняў яна зрабілася сапраўднай зоркай.
       Гэта была эпоха эстрадных забаваў, але Паўлін ператварала сваю сцэну ў значна большае, чым забава. Заўсёды яна намагалася данесьці да публікі сваё бачаньне вялікае яднанае Канады, што ўздымецца над рэгіянальнымі ды расавымі адрозненьнямі. Сама па сабе гэтая ідэя ёсць галоўным ейным унёскам у канадыйскую культуру, і ў нейкім сэнсе яна ахвяравала ёй усю сваю літаратурную кар’еру, ставячы свае выступы паперадзе друкаваных публікацыяў.
Важна адзначыць, што Паўлін пісала на мяжы стагодзьдзя, калі ўжо разрасталіся вострыя спрэчкі аб крыніцах канадыйскае літаратуры, ейным нацыянальны змесьце, і пясьнярка карэннай культуры зрабіла свой практычны ўнёсак у іхнае вырашэньне. За паўстагодзьдзя да пачатку масавага руху сучасных індзейцаў за грамадзянскія правы ды разьвіцьцё сваёй літаратуры самаахвярныя высілкі Паўліны па абароне індзейскае культуры набываюць асаблівае значэньне.
           Тым ня менш, нягледзячы на нядбайнае стаўленьне да сваіх публікацыяў, Паўлін усё ж пакінула нам цудоўную літаратурную спадчыну – натхнёную паэзію, напоўненую жывымі моцнымі пачуцьцямі й прыгажосьцю.
         Ня трэба, праўда, і забываць, колькі сілаў вымагала ад яе ейная вандроўная дзейнасць. Па-першае, самі паездкі ў той час былі не такімі лёгкімі, як цяпер. Па-другое, шмат энэргіі аддавалася самім выступам. Ейныя артыстычныя чытанні былі настолькі эмацыйнымі, што змушалі людзей і плакаць, і сьмяяцца. 
         Першую частку свайго выступу яна пачынала ў балёвай сукенцы віктарыянскага стылю ды чытала, да прыкладу:

Сэрца маё забылася Бога дзеля каханьня з табой.
          А ты забыўся мяне дзеля каханьня другога.
Праз пакаянне па колкім іржышчы
          Вяртаюсь да Бога назад.

І толькі таму, што Бог забывае былое
          І, забываючы, мяне не пытае, каб знаць,
Ягоныя рукі пакінула дзеля каго я, 
          Урэшце да Бога іду я назад.****

У другой частцы сваёй праграмы – “індзейскай” –  яна выходзіла ў нацыянальным строі, зробленым сваімі рукамі з аленевай скуры, у магаўкскіх металёвых ружанцах, заячых футравых кутасах, з пер’ем, пацеркамі з мядзведзевых кіпцяў, з паляўнічым нажом, гуронскімі скальпамі свайго прадзеда, ды яшчэ адным скальпам, што яна купіла недзе на амерыканскім захадзе, ды пачынала дэклямаваць:
Вярніце нашую зямлю, наш край.
Вярніце статкі ды дзічыну.
Вярніце футры ды лясы,
Што нашымі былі,
Пакуль з’явіліся тут вы.
Вярніце мір і дабрабыт.
Тады прыходзьце ў госці
З новай верай,
З пакаяньнем.
І калі хопіць духу,
Абвінавацьце нас тады.*****

У трэцяй частцы свайго выступу Паўлін выконвала камічныя маналогі, забаўныя сцэнкі са свайго жыцця, магла, да прыкладу, расказаць жартамі, як яна са сваёй сяброўкай пераадольвала парогі на “Дзікай котцы” – так яна называла сваё індзейскае кану. 
Паэтка-акторка Паўлін Джонсан правандравала па ўсёй Канадзе ад Антарыё да Брытанскай Калумбіі, яе з захапленьнем прымала публіка ў Злучаных Штатах.
У 1906 годзе на запросіны каралеўскае сям’і яна прыбыла ў Лондан (Англія). Тут яна пазнаёмілася з Джозэфам Капілана, Правадыром племені сквамішаў, што жывуць на Ціхаакіянскім Узьбярэжжы ў Брытанскай Калюмбіі. Правадыр Капілана з яшчэ двума старэйшынамі прыехаў у Англію – гэта было першае з’яўленне заходнеўзьбярэжных правадыроў у Старым Свеце – каб апратэставаць парушэньні зямельных дамоваў урадам ангельскіх каланістаў ды выставіць свае патрабаваньні Каралю Эдуарду VII. Паўлін ня толькі пасябравала з “Правадыром Джо”, але й дапамагла яму атрымаць аўдыенцыю ў Караля.

У 1909 годзе Паўлін Джонсан, адчуўшы надзвычайную стому, пакінула сцэну ды сышла на адпачынак. Маючы імпэтныя пляны заняцца прозай, публікацыямі, яна пасялілася ў Ванкуверы, у які пасьпела закахацца падчас сваіх творчых вандровак. Тут яна аднавіла сяброўства са сваім “цілікам-скукамам” – вялікім сябрам – Джозэфам Капілана. Падчас доўгіх гасьцяваньняў ды вандровак на кану ён апавядаў ёй паданьні свайго народа, якія яна літаратурна аформіла ў знакамітыя “Легенды Ванкувера”.
Натхнёныя сумоўем паміж паэткай племені магаўк ды апавядаўцам-сквамішам, пададзеныя аўтаркай спачатку як вынік сяброўства, “Легенды Ванкувера” зрабіліся класікай, сапраўднай перлінай канадыйскай індзейскай і дзіцячай літаратуры.
           Трэба сказаць, што публікацыя “Легендаў Ванкувера” сама ёсць найцікавейшай легендай у гісторыі канадыйскай выдавецкай справы. У сакавіку 1910 г. Правадыр Капілана памёр, і неўзабаве Паўлін пачала пісаць тое, што яна чульліва назвала “Легенды Капілана”. Гісторыі гэтыя час пачасе публікаваліся ў ванкуверскім тыднёвіку “Daily Province”. Яна апублікавала дваццаць дзьве гісторыі з красавіка 1910 г. па студзень 1911 г., аж пакуль з ёй не надарылася бяда. Тое, што яна успрымала за надзвычайную стому, выявілася невылечнай хваробай. Яна памірала ад раку грудзей. Часу й сілаў для зьдзяйсненьня сваіх літаратурных плянаў не засталося.
            Дзеля таго каб сабраць грошы на лячэньне ды жыцьцёвыя патрэбы сьмяротна хворай паэтцы, ейныя сябры вырашылі надрукаваць “Легенды” асобным выданьнем. Колькасьць прададзеных кніжак з некалькіх тыражоў у той час, нават у параўнаньні з больш сучасным выданьнем “Легендаў” у 1991 г., падаецца проста нечуванай.
           Тое, як, перамагаючы фізічны боль, гераічна трывала сваё апошняе выпрабаванне гэтая мужная жанчына, можна ўбачыць з ейнага самага апошняга верша “А Ён сказаў – змагайся!”, які насуперак асязальнаму канцу дыхае аптымізмам ды прагай жыцця:
Хаўруснікаў сабраўшы, Час, Падступнік Чорны,
Рыхтуе абкружэньне маім вайскам –
Раззброіць іх, зламіць няроўным боем, пагнаць ва ўцёкі.
Няхай змагаюся адна, упала, паміраю,
Здавацца? У пастцы я?
Ніколі! Дый ня я!

Змаглася крэпасьць.
Пабраўшысь страху, разбегся мой атрад,
Дагнаны тысячамі куль.
Крычаць: “Скарыся! Ты – адна!”
Ганебнага прасіцца міру?
Ніколі! Дый ня я!

Расстрэляны ў шматкі мой сьцяг
Лунае над фартэцай.
Пакуль магу стаяць, трываць,
Пакуль дышу ды сэрца б’ецца –
Бязьлітаснаму лёсу не скаруся я.
Скласьці долу зброю?
Ніколі! Дый ня я!

             Па сьмерці Паўлін былі знойдзены рукапісы з абрыўкамі новых твораў: урывак паэмы “Балада пра Яаду” (паводле легенды “Шэрая Арка”), пачатак паэмы “Балада пра Лалу” (паводле легенды “Згубленая выспа”). Перамагаючы сьмяротны боль ды няздольнасьць сканцэнтравацца (на якую яна скардзілася), Паўлін і ў апошнія месяцы свайго жыцьця не змагла адкінуць пяро, змушала сябе пісаць.
            Спадзяемся, што ейныя апошнія дні былі усьцешаныя веданьнем таго, што ейная праца, ейныя творы будуць жыць. Што яны перажывуць памяць тых пакаленьняў, каму пашчасьціла ведаць пяшчоту ды полымя ейнага чароўнага голасу.
Паўлін Джонсан памерла 7 сакавіка 1913 г. Ейныя паховіны, найвялікшыя да таго часу ў гісторыі Ванкувера, адбыліся ў дзень ейных 52-х народзінаў. Гэты дзень быў абвешчаны ў горадзе жалобным. Усе сьцягі ў Ванкуверы былі прыспушчаныя. У пахавальнай працэсіі ўзялі ўдзел усе значныя асобы гораду, прадстаўнікі ўсіх клюбаў ды арганізацыяў. За дамавінай ішла вялікая група індзейцаў-сквамішаў на чале са сваім Правадыром – сынам Паўлінінага сябра Правадыра Джо Капілана. Вялізная колькасць вянкоў ды тэлеграмаў з усяе Канады (у тым ліку ад Генерал-губернатара, Прем’ер-міністра ды Каралеўскае грамады), а таксама з Англіі сьведчылі аб ужо нацыянальным прызнаньні паэткі. А ў таронтаўскай газеце “Saturday Night” былі напісаныя прароцкія словы: “Канада ад сёньня значыць для нас болей таму, што ў ёй жыла й стварала Паўлін Джонсан”.
Магіла Паўлін ў Парку Стэнлі ў Ванкуверы
Гэта было вельмі натуральным, каб дзіця Прыроды знайшло свой апошні прытулак у ейным улоньні, ніж на урбанічных могілках. Перад сьмерцю Паўлін прасіла, каб яе пахавалі ў ейным улюбёным Парку Стэнлі, які яна ўславіла ў сваіх “Легендах”. Ейны прах пахавалі непадалёк ад Сіваш-скалы, і гэта была першая й адзіная асоба, пахаваная ў Парку. І хаця яна прасіла, каб ніякіх помнікаў на ейнай магіле не было, пазней, у 1922 г., Жаночы клюб Канады ўсталяваў вялікі камень, прывезены з могілак пры магаўкскай капліцы Брэндфарда, дзе былі пахаваныя ейныя дзяды, з выбітым ейным партрэтам у магаўкскім арнаменьце. Там яна й ляжыць сярод папараці й дзікіх кветак у закуточку, дзе сыходзяцца ўсе сьцяжыны Парка; і час пачасе іх турбуюць ціхія крокі паломнікаў – аматараў канадыйскае паэзіі, што ўважаюць гэты куток за адну з самых рамантычных сьвятыняў.
Нягледзячы на тое прызнаньне, што яна мела ад сваіх сучасьнікаў, славутасьць Паўлін Джонсан нейкім чынам зачэзла ў наступныя дзесяцігодзьдзі пасля ейнае сьмерці. Але пачынаючы ад 1961 г., пасля сьвяткаваньняў ейных стогадовых угодкаў, асоба Паўліны Джонсан ізноў уважаецца за выбітную постаць у канадыйскай культуры.
Чатыры школы ў Канадзе носяць імя Э. Паўлін Джонсан-Тэкеянўакей.
У доме Джонсанаў у Чыфсвудзе, дзе прайшло дзяцінства Паўліны, заснаваны музей, які ўваходзіць у сьпіс гістарычных славутасьцяў Канады.
У 1961 г. стогадовыя угодкі Э. Паўліны Джонсан-Тэкеянуакей былі адзначаныя выпускам серыі памятных марак з ейным партрэтам – “увасабляючы першую жанчыну (іншую за каралеву), першую аўтарку, першую карэнную канадыйку, гэткім чынам ушанаваць ейную памяць”.

Біяграфічны нарыс склала Ірына Варабей (перакладчыца)


*Канý – індзейская лодка.
**Першы слупок верша “Песня, што спявае маё вясло” (The Song My Paddle Sings).
***Першы слупок верша “Аджысту” (Ojistoh).
****Верш “Марнатраўе” (A Prodigal).
*****З верша “Канакрад” (The Cattle Thief)


1 комментарий: